Ar Hovel / Barzhoneg gant Ivonig Picard
Ar hovel
Gweled a ran va amezeg
O c’hwezi ‘r vegin ‘n eur brezeg,
Peurvuia e vañchou troñset
War e zivreh gwaziennet,
En-dro d’e gorv eun davañcher
Peñseliet, greet a bell amzer ;
Na bihan. na bras, stummet stard,
En eur ger eun doare krennard,
Sed aze an eñvor am-eus
Euz eun den yah evel ar beuz.
Euz ar boan dezañ am-eus greet
‘Houlennan beza pardonet.
*
**
Bugel, ‘laren en eur dremen
‘Tal e hovel pe ‘n he hichenn :
« Gwigour, gwigour, begin dorret !
Gwigour, gwigour, begin bourset ! »
Neuze, ar paour-kêz marichal,
Karget a zroug, leun a wad fall,
War e dreuzou deut gand rezon,
A doue, a grie : « Fripon ! »
*
**
D’ar hog kerkent ha ma kane,
E anneo prest a responte :
Lesanvet e oa « Kloh an deiz » ;
Diêzet en-deus meur a neiz,
Rag gwaz ‘n e wele ‘dlee chom
Pa zeraoue skei war an tomm.
*
**
‘Pad an hañv, e zoubeñn lonket,
Aliez e tebre e bred
E kostez e di war eur mên :
Hep kaozeal ‘dremenje den ;
Ha, da eun eur, pa ‘h ên d’ar skol,
‘Oan sur da gleved e vorzol.
‘Ti ar marichal e kaved
Pa veze glao, tud dastumet,
Reñket darn euz e ostizien,
Niver euz e amezeien,
E-barz ‘n o bruched o daouarn,
Pe o tana gand eun houarn.
An teodou, avad, ‘yee en dro.
Diwar-benn kelachou ar vro
Ma tibun ar merhed er stêr,
Ar hovel ivez ‘glev traou kêr
Bommou demeuz ar re vrasa,
Marvaillou ar re fentusa,
Rimadellou ha lavariou,
Prijou ar marhad, ar foariou,
Stumm ar hezeg, ar zaouteier,
Stad ar prajou, ar parkeier.
*
**
E wreg a oa e oll sikour
Med ‘liez er-mêz ‘doa labour.
Neuze, ‘vid rei dao war an tomm
Da hortoz n’en-doa ket ezomm:
Nebeud pe nebeud er penn-kêr
Pep bini diouzom ‘oa skoer.
*
**
Sklerijennet ‘weled ar haol
Pa vezed e leh all ouz taol.
Ar goañv deut, e-barz e di kloz
An anneo sklintine bemnoz.
Soñj am-eus penaoz, d’ar zadorn,
Yaouank ‘roen dezañ an dorn
‘vid lemma e filzier-aotenn
Klasket ‘balamour d’o neudenn.
*
**
Konter dre natur, d’ar mignon
E tizoloe e galon. Evel-se e klevis gantañ
Ar pez a ziskuillan amañ :
O tehed ‘oa diouz e vestrez
P’e gavas e foar ar Fouillez ;
Eur sac’hadig war e chupenn
A droas tu ‘vid tu e benn.
Kinnig a reas eur banne :
Hi hag eñ mad en em gare.
Eur miz goude, stag da viken,
E kouskent dindan he zoenn.
*
**
Dre veva en eur êr noazuz,
Pell diouz an heol madelezuz,
En e wella brud e klañvas
Ha meur a viz en em stlejas,
Teñval e benn, oll dinerzet,
Amañ hag a-hont azezet…
Eun devez din e lavaras :
« Na glemm morse war an trabas.
Trist eo chom heb ober netra,
Hep galloud gounid e vara.
Er bed n’ez euz ‘med eun teñzour :
Her havoud a ri el labour…
Ma vije va ziad savet,
Me ‘houlennfe beza sammet. »
*
**
Ar maro ‘skoas war e zor ;
Abaoe eo chomet digor.
*
**
‘Leh, bihanig, war ar skabell,
‘Sehen ‘wechou va diouaskell,
Ez eus bremañ eun ti bennag
N’oufen ‘ve outañ den gwall-stag.
Med ar hovel, bet dilezet,
Din priz ar vuhez ‘deus desket.
Marteze meur a hini all
‘Deus miret da drei en hent fall.
La forge
Je vois mon voisin actionnant
Son grand soufflet tout en parlant,
Souvent les manches retroussées
Sur ses bras veineux et musclés,
Vêtu d’un grossier tablier
Très vieux, souvent raccommodé.
Il est fort, pas très grand, cet homme
Comme tout un chacun, en somme.
Mais pour ma part, je me souviens
D’un homme vigoureux et serein.
Si du mal je lui ai causé
J’aimerais être pardonné.
Gamin, je disais en passant
Devant sa forge cheminant
« Couine, couine, soufflet tout cassé
Couine, couine, soufflet essoufflé.
Le pauvre forgeron vexé,
Plein de colère, et excédé
Sortait alors, tel un démon,
Criait, jurait : « Va-t’en, fripon ! »
Dès que le premier coq chantait
Son enclume sitôt répondait
On l’appelait « réveil-matin »
Il a fâché plus d’un voisin.
Car nul ne demeurait couché
Quand il commençait à frapper.
En été, sa soupe avalée
Il venait finir de manger
Devant sa maison, sur un banc :
Là s’arrêtaient tous les passants.
Quand à l’école je me rendais
Toujours son marteau j’entendais.
A la forge se réunissaient
Des tas de gens quand il pleuvait.
On y trouvait de ses clients
Et ses voisins, naturellement,
Qui les mains sur le cœur croisaient
Ou leur pipe au fer allumaient.
Et là les langues allaient bon train
Sur les nouvelles, les potins.
Si les femmes papotent au lavoir
La forge aussi a ses histoires :
Des sujets bien philosophiques
Aux histoires les plus caustiques,
Les comptines et les dictons
Les prix du marché, des moissons,
L’aspect des chevaux, des bovins,
L’état des prairies, des jardins.
Sa femme était son seul secours
Mais comme elle partait tous les jours
Quand il devait battre le fer
Il fallait en hâte le faire :
Dans le quartier tous, plus ou moins,
Nous en avons été témoins.
De chez nous, de l’autre côté
On voyait la forge éclairée.
L’hiver venu, maison fermée
Tintait l’enclume dans la soirée.
Je me souviens que le samedi
Je l’aidais quand j’étais petit
Pour aiguiser faucilles et faux
Tant recherchées car sans défaut.
Conteur par nature, à l’ami
Il ouvrait son cœur sans souci.
C’est ainsi qu’un jour j’entendis
Ce que je dévoile aujourd’hui :
Lui fuyait sa maîtresse éplorée
Quand elle le vit à La Feuillée,
Avec son baluchon, sur le dos.
Il se retourna aussitôt.
Il l’invita vite au café
Tous deux se lièrent d’amitié.
Peu après, unis à jamais
Sous son toit tous les deux dormaient.
A force de vivre dans l’air vicié
Loin du soleil, de ses bienfaits
Bien vite malade il tomba
Pendant de long mois vacilla,
La mine sombre, tout affaibli
Assis, se traînant jusqu’au lit.
Et c’est ainsi qu’il m’avoua :
Ne nous plaignons pas des tracas
Car il est triste en vérité
De ne pouvoir son pain gagner.
Au monde il n’est qu’un seul trésor :
Le travail vaut bien mieux que l’or…
Si mes enfants étaient élevés
J’aimerais être délivré.
A sa porte la mort a frappé
Depuis nul ne l’a refermée.
Là où enfant, souvent j’allais
Me sécher sur le tabouret,
Habitent à présent des gens
Qui nous laissent indifférents.
Mais cette forge, fermée depuis,
M’a appris le prix de la vie.
Elle qui sans doute, plus d’un gamin
Détourna du mauvais chemin.